Hikikomori (ひきこもり of 引き篭り ;vertaling: sociale terugtrekking) is een Japans fenomeen waarbij een persoon, meestal een jongere (student), zich sociaal volledig terugtrekt. Hoewel dit verschijnsel in Japan als een uniek syndroom wordt gezien denkt men dat het wereldwijd voorkomt.
In andere landen wordt er eerder een andere benaming aan gegeven, zoals sociale fobie, ontwijkende persoonlijkheidsstoornis, autismespectrumstoornis, agorafobie, burn-out of depressie.
Het Japanse ministerie van Gezondheid, Arbeid en Welzijn definieert hikikomori als mensen die weigeren hun huis te verlaten, en zich zo gedurende meer dan zes maanden van de maatschappij isoleren. De psychiater Tamaki Saitō definieert hikikomori als "Een staat ... waarbij de persoon zich opsluit in zijn huis, en gedurende zes maanden of langer niet aan het sociale leven deelneemt, maar geen ander psychologisch probleem als voornaamste oorzaak lijkt te hebben"
Meer recent hebben onderzoekers zes specifieke criteria geformuleerd die vereist zijn als diagnose van hikikomori:
1) het grootste deel van de dag en vrijwel elke dag binnenshuis doorbrengen.
2) duidelijke en persistente vermijding van sociale situaties.
3) symptomen die significant verstorend werken op de normale routine van de persoon, zijn bezigheden of (academisch) functioneren, zo zijn sociale activiteiten of relaties.
4) het teruggetrokken zijn als Egosyntonie* zien.
5) een duur van ten minste zes maanden.
6) geen andere mentale stoornissen die de sociale terugtrekking en mijding veroorzaken.
(*Egosyntonie is een medische term die refereert aan gedrag, waarden en gevoelens die in harmonie zijn - of geaccepteerd - met het ego. Ofwel in overeenstemming met het ideale zelfbeeld. Het is het tegenovergestelde van egodystonie.
Veel persoonlijkheidsstoornissen (waaronder Obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornissen) worden beschouwd als een egosyntonische stoornis. Gedachten en gevoelens worden ervaren en geuit in overeenstemming met het individuele- zelfbeeld. In alle denkprocessen worden voortdurend gevoelens en eerdere ervaringen verwerkt, waardoor iemand uiterst gevoelig kan zijn.)
Een aan hikikomori lijdend persoon trekt zich sociaal volledig terug van zijn familie, vrienden en andere contacten doordat hij de grote prestatiedruk van zijn omgeving, zoals op school en in de Japanse maatschappij, niet of nauwelijks meer aankan.
De meest voorkomende manier van terugtrekken bij hikikomori is het zichzelf opsluiten in de eigen kamer om hier voor langere tijd niet meer uit te komen. De patiënt brengt hier de dagen door achter zijn computer waar hij bijvoorbeeld eindeloos spelletjes op speelt of op het internet surft. De patiënt kan ook andere (eenzelvige) hobby's hebben waar hij zijn dag mee vult. De (meestal radeloze) ouders willen hun zoon/dochter in leven houden en geven de patiënt gewoonlijk te eten door het voedsel voor zijn/haar deur te zetten, waarna het ongezien wordt weggehaald.
De oorzaak die ik persoonlijk voor dit probleem vond wordt uitgelegend in het begrip: "Weltschmerz", letterlijk wereldpijn.
Het verwoordt het gevoel van diepe droefheid en als pijnlijk ervaren melancholie ten gevolge van verdriet, ontstaan door de onvolmaaktheid van de wereld. Een persoon met weltschmerz heeft het gevoel dat de fysieke realiteit nooit de verlangens van de geest kan bevredigen.
Het gaat vaak met pessimisme, vervreemding en escapisme gepaard en kan een psychisch probleem worden.
De term komt uit het "fin de siècle" een periode uit de geschiedenis van de West-Europese cultuur die zich voordeed tussen circa 1890 en 1914, aan het eind van de Eeuw van de Vooruitgang, de negentiende eeuw.
De periode kenmerkte zich door tweeduidigheid; enerzijds het goede leven van toegenomen welvaart bij sommigen, het feestelijke en frivole van de belle époque, het geloof in een toekomst die alleen maar beter kan worden door de sterke ontwikkeling van wetenschap en techniek, en anderzijds angst voor wat komen gaat, fascinatie voor verval en dood, de neiging tot decadentisme en weltschmerz.
Voor mij is het heel herkenbaar en het is grappig omdat ik de term "fin de siècle" geleerd had bij geschiedenisles en vraag me niet waarom, die term spookte al dagen door mijn hoofd en ik wist niet waarom. Ik heb eindelijk gevonden waar ik aan lijdt en dit gaat mij zeker verder helpen. Zijn er nog meer mensen die zich hierin herkennen?