Je kent het wel je hebt het gevoel dat je dagen te kort zijn, je moet nog zoveel doen, het werk stapelt op, maar je bent moe. Je hartritme is sneller en je ademhaling zit hoog. Je kraakt af en toe met je nek en je voelt een druk op je voorhoofd. Toch ga je door. Je staat er niet bij stil, want er wordt wat van je verwacht en/of je verwacht wat van jezelf. Hoe zit dat nu eigenlijk met stress? Wat doet stress met het lichaam en je brein? Waarom negeren we stress en wat zouden we eigenlijk moeten doen?
Wat is stress?
We kennen allemaal wel het gevoel dat het ons even te veel wordt. Je gezin, je werk, je familie, je vrienden, het vraagt allemaal je aandacht. Je hebt het druk. Dat is meestal nog wel te handelen, maar komt er iets anders bij zoals problemen op je werk, problemen binnen het gezin of je moet dingen op werk doen die je moeilijk vindt, dan is dit het juiste recept voor stress. De druk en de spanning loopt op en houdt aan.
Wat doet het met je lichaam?
Even stress is geen ramp. Een bepaalde mate van stress kan je lichaam prima aan en heeft zelfs een bepaalde nut. Stress heeft als doel om je lichaam is staat van paraatheid te brengen. Het zet aan tot actie. Wanneer de actie gedaan is, komt er weer ontspanning en herstel. Echter wanneer stress, langdurig aanhoudt en er geen herstel is, dan betekent dit roofbouw op je lichaam. Door langdurige stress treedt er een ontregeling in je lichaam op.
Stresshormonen zoals cortisol nemen toe en blijven verhoogd. Een verhoogd cortisol niveau kan op verschillende manieren een negatief effect hebben op het lichaam en het brein. Zo kan het leiden tot slaapproblemen (vroeg wakker worden), een disbalans in je bloedsuiker, diabetes, gewichtstoename (met name rond de buik), cardiovasculaire problemen (vernauwde aderen), problemen met het immuunsysteem, problemen met de spijsvertering en vruchtbaarheid. Een verhoogd cortisolniveau is ook geassocieerd met structurele degeneratie van de hippocampus (een deel van de hersenen dat een belangrijke rol speelt bij de opslag van informatie) en verslechterd functioneren van de prefrontale cortex. Dit leidt tot geheugenproblemen, maar ook problemen met executieve functies en emotionele processen.
Waarom negeren wij belangrijke signalen in ons lichaam?
Sommige mensen zijn gevoeliger voor stress dan anderen, maar wat is het verschil tussen mensen die volledig opgebrand raken en mensen bij wie dat niet gebeurd? Het verschil zit hem in persoonlijkheid en de mate van herstel die iemand kan pakken. Net als sporters is het namelijk belangrijk dat je na een stressvol moment of een stressvolle dag (extreme inspanning) kan herstellen. Niet iedereen doet of kan dat. Het is namelijk makkelijker om door te gaan. We zijn al gejaagd en draven maar door op de automatische piloot. We negeren alle signalen van ons lichaam. Moe zijn komt niet uit. We zetten ons er steeds overheen, want dingen moeten gedaan worden. Het lijkt functioneler om in ons hoofd te zitten en maar in actie te blijven. Op korte termijn levert dat het meeste op. We vergeten ons lichaam en zijn er totaal niet meer bewust van. Ons lichaam moet heel hard schreeuwen, willen we er naar luisteren, maar dan is het vaak te laat.
Wat zouden we eigenlijk moeten doen?
Het is belangrijk dat we het functioneren van ons eigen lichaam begrijpen. Hoe reageert ons lichaam op stress en welke signalen geeft het af? Dit helpt om meer bewust te worden van signalen die het lichaam ons geeft. Door regelmatig rustmomenten in je dag in te plannen,
blijft er ruimte om te voelen en na te gaan hoe je erbij zit. Gaat het nog goed? Hoe is ademhaling? Heb je pijn in je nek? Op het moment dat je je er bewust van bent, kan je er ook pas wat mee doen. Verder is het cruciaal dat je na drukke perioden voldoende herstel pakt. Pak je ontspanning, zodat je cortisol niveau kan dalen, je lichaam zich kan herstellen en terug in balans kan komen.
Biofeedback is een zeer geschikte en waardevolle methode om meer inzicht te krijgen in het functioneren van je lichaam en te leren je stresssignalen te herkennen. Bij biofeedback worden lichaamssignalen zoals bijvoorbeeld de spierspanning, je ademhaling, huidgeleiding, handtemperatuur of hartslag gemeten en teruggekoppeld ofwel zichtbaar gemaakt (feedback). Het geeft je inzicht in de manier waarop je lichaam reageert op spanning en ontspanning. Middels de feedback leer je je lichaamssignalen herkennen en beheersen en kan je jezelf trainen om weer in balans te komen.
Het woord stress heeft in onze maatschappij een negatieve betekenis gekregen, maar we hebben wel allemaal een bepaalde opwinding nodig. Dus ga soms even uit je comfortzone. Dit bevordert je persoonlijke groei. Daarover geeft Sonja Kimpen zinvolle tips. Zij schreef Sterker dan stress.
Wat het leven onaangenaam maakt, zijn zaken als: echtscheiding, verlies van een baan, ziekte enzovoort. Je voelt je dan zo machteloos, dàt veroorzaakt de problemen. In actie komen geeft je het gevoel van controle terug.
Als een ziekte je in de ban heeft, heb je toch nog controle over wie je in je leven spreekt en ziet.
Het zijn je gedachten die bepaalde emoties laten ontstaan. Als je je gedachten leert controleren, kun je je emoties beter beheersen. Je kunt bewust kiezen voor andere gedachten.
Bij vrouwen blijkt een verband tussen de mate van stress en de kans op Alzheimer. Dat komt uit een Zweeds onderzoek dat de effecten naging van scheiding en bovenmatig spanning door het werk.
Voor dit onderzoek volgde men een groep van 800 vrouwen gedurende ruim 37 jaar. Uit de data blijkt onder andere dat elke bijkomende stressfactor de kans op Alzheimer met maar liefst 17% verhoogde. Eén van de stressfactoren betreft spanning op het werk die tot slecht slapen leidt.
Chronische stress heeft invloed op bepaalde hormonen, zo stelt men, en daarmee is er invloed op de chemie in de hersenen. In andere onderzoeken is al een verband aangetoond tussen het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer en de risicofactoren voor hart- en vaatproblemen, zoals een verhoogde bloeddruk. Nog onduidelijk is wat nu de precieze oorzaak van Alzheimer is, maar het gaat in elk geval om een combinatie van erfelijke factoren, omgevingsfactoren en de familiehistorie. Bovenmatige stress is één van de omgevingsfactoren.
De Zweden schrijven over hun onderzoek in het nummer van 30-09-13 van BMJ Open.
Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat slechte leefomstandigheden in de kindertijd het volwassen functioneren van zowel de hersenen en lichaam beïnvloeden. Omstandigheden als extreme armoede en lichamelijke mishandeling laten meetbare veranderingen zien in de hersenen en lichaam tot aan de volwassenheid. Dit bleek uit resultaten van meerderen onderzoeken.
Zo onderzocht de onderzoeker Eric Pakulak van de universiteit van Oregon (University of Oregon) de invloed van de sociale economische status op het werkgeheugen. Volgens heb is het werkgeheugen nauw verbonden met algemene intelligentie. Aan zijn onderzoek deden 72 volwassenen mee, waarbij zij de laatste woorden van een aantal zitten moesten onthouden. Personen met een lagere sociaal economische status konden twee woorden herinneren, waarbij mensen met een hogere economische status gemiddeld vier woorden onthielden.
Suzanne Houston van de Universiteit van Zuid-Californië (University of Southern California) toonde met haar onderzoek het verschil in grootte van hersendelen en de invloed van leefomgeving. Zo bleek de amygdala kleiner naarmate de opleiding van de ouders hoger was. En hoe hoger het inkomen van de ouders, hoe groter de hippocampus. De algemene grootte van de hersenen was niet het grootste verschil. Maar haar onderzoek geeft wel de mogelijkheid de invloed van leefomgeving op de ontwikkeling van de hersenen meer te onderzoeken.
De genoemde onderzoeken geven ook inzicht en mogelijkheid om de omgeving aan te passen en de invloed daarvan te meten. Zo werkte Pakulak met ouders met een lagere economische status. Door het gedrag van de ouders aan te passen en stress te verminderen, merkte hij binnen acht weken verbeteringen op in het gedrag en cognitie van de kinderen. Sterker nog, de kinderen presteerden op een test hetzelfde als de kinderen uit een gezin met een hogere economische status.
Ook het gevolg van misbruik is onder de loep genomen. Layla Banihashemi van de universiteit van Pittsburg (University of Pittsburg) onderzocht de invloed van misbruik in de kinderjaren op de bloeddruk in stressvolle situatie. Dit werd onderzocht met behulp van een vragenlijst die de mate van misbruik in de kinderjaren in kaart bracht en een stresstaak tijdens het experiment. Hoe meer er sprake was van kindermisbruik, hoe hoger de bloeddruk en wijziging van de bloeddruk tijdens de stresstaak. Zelfs in minimale tot gemiddelde mate kan misbruik de reactie op stress beïnvloeden in zowel de hersenen als het lichaam.
Het is duidelijk dat ervaringen in de kindertijd veel invloed hebben op het leven als volwassene. Wel benadrukt Pakulak dat meerdere factoren meespelen bij iemands prestaties. Factoren als armoede, onvoldoende stimulatie, mishandeling, ziekte van ouder(s) en een laag IQ spelen allemaal mee en daarom is het moeilijk een factor toe te wijzen op de ontwikkeling.
Uit grote onderzoeken is wel gebleken dat seksueel of emotioneel misbruik bij kinderen de ontwikkeling van delen van de hersenen wel degelijk beïnvloedt. Het gaat hier om de hersendelen die het geheugen en emoties regelen. Mensen die misbruikt of mishandeld zijn, zijn gevoeliger voor terugkerende depressies als volwassene waarbij psychologische of medische behandeling niet altijd effectief zijn.
Dr. Terry Grossman van de American Academy of Anti-Aging Medicine is er duidelijk over: wij allemaal hebben teveel stress. Alleen al het kijken naar het nieuws kan een ongunstige werking hebben. Er zijn echter veel maatregelen die je kunt treffen om te voorkomen dat stress het lichaam schade toebrengt.
Op de eerste plaats is het aan te raden om na te streven dat je acht uur slaap maakt. Eventueel kun je via het innemen van melatonine de kwaliteit van je slaap verbeteren. Daarnaast is lichaamsbeweging ideaal, aangezien dit het stresshormoon cortisol doet verminderen. Dat geldt ook voor het uitoefenen van een hobby die totaal anders is dan je werk. Ook saunabezoek kan heilzaam werken.
Daarnaast kun je het gunstige hormoon oxytocine bevorderen door een huisdier te verzorgen of de liefde te bedrijven. Heb je ondanks alles toch veel stress, dan kun je overwegen om het kruid Rhodiola te nemen. Dit is volgens deze life-extension arts een volledig veilig kruid.
Let erop dat je je niet vergrijpt aan verslavende middelen, waaronder ook cafeïne valt (tenzij die uit groene thee komt).
Beluister interviews met dr. Grossman via deze link.
Muziek afspelen tijdens de operatie kan angsten verminderen en het genezingsproces bevorderen, zeggen chirurgen.
In het onderzoek werd de genezing gevolgd van 96 patiënten die een kleine ingreep ondergingen. De ene helft werd in stilte geopereerd, de andere helft kreeg muziek te horen van een radio of van cd’s die het opererend personeel had uitgekozen. Na afloop van de operatie werd de patiënten gevraagd hoe angstig ze zich hadden gevoeld tijdens de ingreep.
De groep die muziek had gehoord, voelde zich ongeveer een derde minder angstig. Ook hadden zij een meer ontspannen ademhaling: ze ademden zo’n 11 keer per minuut. De groep die geen muziek luisterde tijdens de operatie, ademde gemiddeld 13 keer per minuut.
Deze resultaten sluiten aan bij eerder onderzoek waaruit bleek dat muziek pijn verzacht en mensen die kunstmatig beademd worden makkelijker laat ademhalen. Stress kan juist een negatief effect hebben op de resultaten van een operatie en het genezingsproces. De onderzoekers denken dat de muziek ook het personeel vrolijker en rustiger maakt.
De genezing werd gevolgd in een onderzoek van 96 patiënten die een kleine ingreep ondergingen. De ene helft werd in stilte geopereerd, de andere helft kreeg muziek te horen van een radio of van cd’s die het opererend personeel had uitgekozen. Na afloop van de operatie werd de patiënten gevraagd hoe angstig ze zich hadden gevoeld tijdens de ingreep.
De groep die muziek had gehoord, voelde zich ongeveer een derde minder angstig. Ook hadden zij een meer ontspannen ademhaling: ze ademden zo’n 11 keer per minuut. De groep die geen muziek luisterde tijdens de operatie, ademde gemiddeld 13 keer per minuut.
Deze resultaten sluiten aan bij eerder onderzoek waaruit bleek dat muziek pijn verzacht en mensen die kunstmatig beademd worden makkelijker laat ademhalen.Stress kan een negatief effect hebben op de resultaten van een operatie en het genezingsproces. De onderzoekers denken dat de muziek ook het personeel vrolijker en rustiger maakt.
Bij vrouwen blijkt een verband tussen de mate van stress en de kans op Alzheimer. Dat komt uit een Zweeds onderzoek dat de effecten naging van scheiding en bovenmatig spanning door het werk.
